Denetimli Serbestlik Nedir? İyi Hal Durumu Şartları

Denetimli serbestlik, yönetmelikte bulunan tanımıyla ‘Şüpheli, sanık veya hükümlünün toplum içinde denetim ve takibinin yapıldığı, iyileştirilmesi ve topluma kazandırılması için ihtiyaç duyulan her türlü hizmet, program ve kaynakların sağlandığı alternatif bir ceza ve infaz sistemini’ ifade eder. Denetimli serbestlik uygulaması, 5275 sayılı Ceza İnfaz Kanunu’nun 105/a maddesinde düzenlenmiştir.

Denetimli serbestlik süreci içerisinde hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmakta olan kişi bir denetimli serbestlik görevlisi nezaretinde hâkimin belirlediği kurallara uymak ve sınırlamaları gözetmek suretiyle hürriyeti kısıtlanmaksızın toplum düzenine uyum sağlama iradesine sahip olduğunu gösterme imkanı tanınmıştır.

Öncelikle belirtelim ki; yukarıda bahsettiğimiz 5275 sayılı yasaya eklenen geçici 6. madde ile 30 Mart 2020 tarihinden önce işlenmiş suçlar için farklı bir denetimli serbestlik ve infaz sistemi uygulanacağı hükme alınmıştır. Bu nedenle denetimli serbestlik uygulamasını ikiye ayırarak incelemek daha doğru olacaktır.

30.03.2020’den Sonra İşlenen suçlar için

Denetimli Serbestlik Şartları

5275 sayılı İnfaz Kanununun 105/a maddesinde yapılan düzenleme 30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçlar için geçerlidir. Bu tarihten önceki suçlarla ilgili açıklamalarımız aşağıda ayrıca aktarılacaktır. Öncelikle yükümlünün denetimli serbestlik uygulamasından yararlanabilmesi için koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalması ve bazı şartları yerine getirmesi gerekir. Bu şartlar;

1. Denetimli Serbestlik Yasasından Yararlanmak İsteyen Hükümlünün Açık Cezaevinde Geçme Şartı

Hükümlünün denetimli serbestlik tedbirinden yararlanabilmesi için açık cezaevine geçmiş olması veya bu hakkı kazanmasına rağmen iradesi dışında (örn yer yokluğu gibi) kapalı cezaevine geçememiş olması gerekir.

•  Hükümlünün İyi Halli Olması Şartı

Hükümlünün, ceza infaz kurumunda geçirdiği süre boyunca tavır ve tutumları dikkate alınarak, ceza evi idaresi tarafından kendisine verilen rapor ile tespit edilmektedir. Unutulmamalı ki; hükümlü aleyhine bir rapor hazırlanması halinde, rapora itiraz edebilir.

• Hükümlünün Denetimli Serbestlik Yasasından Yararlanma Talepli Dilekçe Vermesi

Denetimli serbestlik tedbiri ancak hükümlünün talebi halinde uygulanabilir. Hükümlü yasadan yararlanma talebini içeren dilekçeyi İnfaz Hakimliği’ne sunar ve İnfaz Hakimliği de bu hususta karar verir. 

Sayılan şartları taşımak şartıyla:

• Sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan ve koşullu salıverilmesine iki yıl veya daha az süre kalan kadın hükümlüler,
• Maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan hükümlüler, de bahsi geçen uygulamadan yararlanabilecektir.

Denetimli Serbestlik Yasasının İhlali ve Sonuçları

 Denetimli serbestlik uygulamasından faydalanan kişi, sorumluluklarına aykırı davranırsa denetimli serbestlik sürecine son verilir. Yani kişi tekrar cezaevine alınır ve bu durumda dışarıda denetimli serbestlik kapsamında hareket ettiği süre düşürülerek yeni bir infaz süresi hesaplanır. Denetimli serbestliğin ihlal edildiğinden söz edebilmemiz için bazı hususların gerçekleşmiş olması gerekmektedir. 

 Bunlar hükümlünün;

·       Hükümlünün Tahliye Olduktan Sonra 5 Gün İçerisinde Kurumu Başvurmaması

·       Hükümlünün Denetimli Serbestlik Müdürlüğü Tarafından Hazırlanan Programa Uymaması

 Hakkında belirlenen yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim ve iyileştirme programına, denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan denetim planına uymamakta ısrar etmesi, programın özelliğine göre toplamda iki kez ihlal gerçekleştiği takdirde, uymama konusunda ısrar etmiş olarak kabul edilir.

·       Hükümlünün Denetimli Serbestlik Yasasından Yararlanmaktan Vazgeçmesi

Denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine, koşullu salıverilme tarihine kadar olan cezasının infazı için açık ceza infaz kurumuna gönderilmesine, infaz hâkimi tarafından karar verilir.

Denetimli Serbestlik Tedbiri Sırasında Yeni Suç İşlenirse Ne Olur?

Hükümlü hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlandıktan sonra işlediği iddia olunan ve cezasının alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suçtan dolayı kamu davası açılmış olması hâlinde, denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine hükümlünün açık ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verilebilir. Kovuşturma sonucunda beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın reddi veya düşme kararı verilmesi hâlinde, hükümlünün cezasının infazına denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak devam olunmasına karar verilir.

Koşullu Salıverme (Şartlı Tahliye) ve Denetimli Serbestlik

Koşullu salıverme diğer adıyla şartlı tahliye; cezasının bir kısmını cezaevinde infaz eden “iyi halli” hükümlünün, cezasının kalan kısmını dışarda toplum içinde belli şartlara uyarak geçirmesini sağlayan bir ceza infaz kurumudur.

 Ayrıca ve önemle belirtmek gerekir ki koşullu salıverilme süresi denetimli serbestlik tedbirinin uygulanacağı tarihin tespiti açısından önemlidir. Koşullu salıvermenin uygulanması için aranan iyi halli olma şartı, koşullu salıverme için gereken ceza süresinin doldurulması anında önem arz etmektedir. Kısacası, koşullu salıverilme kararı denetimli serbestlik yükümlülüklerinin kurallara uygun olarak yerine getirilerek denetim süresinin geçirilmesinden sonra mahkeme tarafından verilen bir karardır.

Koşullu salıverme kararının geri alınması mümkün mü?

Koşullu salıverilen hükümlünün, denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi hâlinde koşullu salıverilme kararı geri alınabilir.

                                                                                                                    30.03.2020 Tarihinden Önce İşlenen Suçlarda

 Denetimli Serbestlik

2020 yılında yapılan düzenleme 5275 sayılı yasanın geçici 6. maddesi ile 30.03.2020 tarihinden önce işlenen suçları kapsayan ayrı bir denetimli serbestlik sistemi kaleme alınmıştır.

 Bu düzenleme kapsamında gelen temel değişiklikler şu şekildedir :

• Denetimli serbestlik süresi 3 yıl olarak uygulanacaktır. (Değişiklik öncesi 1 yıl idi)
• Kapsam dışında olan suçlar hariç olmak kaydıyla, hapis cezasına mahkum olanlar cezalarının 1/2’sini infaz kurumunda çektikleri takdirde koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanacaktır. (Değişiklik öncesi  2/3 idi)

30.03.2020 tarihinden sonra işlenen suçlarda yukarıda açıkladığımız üzere, 5275 sayılı 105/A maddesinde yer alan infaz düzenlemesi geçerli olacaktır. Önemle vurgulamak gerekir ki bahsedilen değişikliğin uygulanması için, suçun 30.03.2020 tarihinden önce işlenmiş olması yeterlidir, mahkumiyet daha sonraki bir tarihte gerçekleşse bile, hükümlü 5275 sayılı kanun geçici 6. maddesindeki denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanabilecektir. Görüldüğü üzere düzenleme sonucunda ayrık kalan suçlar haricinde 6 yıl ve daha az hapis cezası almış hükümlülere tahliye yolu açılmıştır.

Yukarıda kısaca anlatmaya çalıştığımız ceza infaz biçimi olan denetimli serbestlik ve koşullu salıverilmemin uygulamasını daha iyi anlatabilmek adına  bir örnek verelim.

 İnfaz Düzenlemeleri Uyarınca Bir Hesaplama Örneği

Kişi hakkında hükmedilmiş olan ceza 6 yıl ise