5510 sayılı Kanun’a göre, kadının ‘… gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve engellilik halleri analık hali kabul edilir.’ Bahsi geçensüreçte kadın bir takım haklara sahiplerdir.
Bu haklara geçmeden önce belirtmek gerekir ki, işveren tarafından hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilmelidir. Ayrıca hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır ve bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılamaz.
Doğum izni yani analık izni kadın çalışanların doğum için aldıkları izindir. Öncelikle belirtelim ki, bu izni çalıştıkları kurum vermek zorundadır. Kadın işçi hamileliğinin 32. haftası itibarıyla bu hakkını kullanabilir.
Doğum izni, doğum öncesi izin ve doğum sonrası izin olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Kadın işçilerin doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Bu süre ücretli izin olarak nitelendirilir. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir.
Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Ayrıca belirtmek gerekir ki; doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır.
Yarım Çalışma Hakkı Nedir?
Yukarıda bahsedilen doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla kadın işçinin isteği hâlinde :
- Birinci doğumda altmış gün,
- İkinci doğumda yüz yirmi gün,
- Sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmelidir.
Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir.
Süt izni, yeni doğum yapan ve annelik iznini kullandıktan sonra tekrar iş başı yapan annelere tanınmaktadır.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bahsi geçen bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Süt Parası Nedir ve Kimler Alabilir?
Süt parası veya bilinen diğer adıyla emzirme ödeneği, çalışan annelere tanınan bir hak olmasının yanı sıra, eşi çalışan annelere de ödenebilmektedir. Sigortalı çalışan bir anneyseniz veya eşiniz sigortalı olarak çalışıyorsa, süt parası alabilirsiniz. Belirtmek gerekir ki, emzirme ödeneği, tek sefere mahsus ödenir.
Ücretsiz İzin Hakkı Nedir?
İsteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Ücretsiz izin kapsamında geçen bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. İşveren talep halinde, 16 haftanın bitiminden itibaren kadın çalışana altı aya kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. Bu konuda işverenin inisiyatifi yoktur.
Kısmi Çalışma Hakkı Nedir?
Yukarıda kısaca bahsettiğimiz izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar bu maddeye göre ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Kısmi çalışan işçinin haftalık çalışma süresi, o iş yerindeki çalışma süresinin en fazla 3’te 2’si kadar olabiliyor. Bu talep işveren tarafından yerine getirilir ve geçerli fesih nedeni sayılamaz.
